Trong bùn có sen, trong sen có sẵn mùi hôi của bùn. Những công trình lung linh và nguy nga đều được xây bởi máu, nước mắt và sự tàn độc. Vạn lý trường thành, Kim tự tháp đều được xây bởi nền quân chủ độc tài tàn bạo mà chúng ta phỉ nhổ. Hỡi bọn mê muội, các ngươi muốn có Vạn lý thành, muốn có Kim tự tháp lại chửi rủa chế độ và người xây ra nó ư? Hỡi bọn u mê, các ngươi chửi Nguyên Mông ư? Không có Nguyên Mông, Trần Quốc Tuấn cũng chết già ở xó cửa, sao cho tên tuổi lưu danh sử sách cùng trời đất muôn đời bất hủ được? Các ngươi chửi đế quốc Pháp ư? Không nhờ Pháp, tên tuổi cụ Giáp, cụ Hồ sẽ là gì nếu không phải là hai giáo viên dạy sử vô danh? Yêu sen thì phải biết chịu khó hít bùn nghe không?
—000—
Trong các bài giảng kinh tế ở ĐH Harvard, các giáo sư luôn nhấn mạnh về đặc điểm, ý nghĩa, vai trò 1 triệu USD đầu tiên của một doanh nghiệp làm nên. Họ coi đó là điểm nút căn bản để khẳng định doanh nghiệp đó đã thực sự cất cánh.
Triệu đô ấy được gọi là tư bản nguyên thủy (original capital). Phần lớn các trường hợp triệu đô đó được gây dựng bởi mồ hôi, nước mắt và thậm chí bằng cả những thủ đoạn không hoàn toàn đoan chính. Bởi thế, một giáo sư kinh tế học Mỹ đã có câu nói nổi tiếng: Đừng bao giờ hỏi về 1 triệu đô đầu tiên họ đã kiếm như thế nào. “Họ” ở đây chính là các nhà đại tư bản. Ý câu này muốn nói, những đồng tiên tư bản nguyên thủy luôn đẫm nước mắt và máu của người cầm tiền và cách làm ra tiền. Có thể ẩn trong 1 triệu đô ấy cả những thủ đoạn tàn độc. Và trong chừng mực nào đó, những thủ đoạn dã man, độc ác, bỉ ổi đê và hèn là không thể tránh khỏi. Thương trường như chiến trường, binh bất yếm trá (nhà bình không ngại nói dối). Người chủ doanh nghiệp giai đoạn đầu rất khó để tránh khỏi các ân oán giang hồ.
Tuy nhiên, sau một triệu đô ấy, bạn lập tức phải xoay phỏm sang chính đạo, hoặc lĩnh vực làm ăn, lối hành xử mà người đời ca tụng. Chẳng hạn, hồi trẻ, bạn buôn gỗ lậu và cho vay nặng lãi để có 1 triệu đô đầu tiên thì ngay sau đó phải chuyển phỏm sang địa ốc, chứng khoán, giáo dục, nông sản, du lịch sinh thái, thậm chí là chùa chiền, sư sãi. Người nào tham lam cố chấp mà giữ mãi thủ đoạn của thời kỳ trước một triệu đô thì lập tức bị đào thải.
Và thú vị hơn cả, một doanh nghiệp thực sự đã tự tay gây vốn được 1 triệu đô thì rất khó bị suy thoái, ít nhất là trong một thời gian khá dài. Một triệu đô kiếm được ở đây phải được hiểu là do ngành nghề mà doanh nghiệp bạn kinh doanh đã mang lại. Không phải do lĩnh vực khác hoặc do ai đó trao tặng. Nếu hiểu theo nghĩa này thì khoảng 1000 doanh nghiệp mới có được 1 doanh nghiệp thu về một triệu đô lợi nhuận sau 5 năm hoạt động. Tục ngữ Anh có câu: Hãy quan tâm đến tiền xu, đồng đô la sẽ tự biết chăm sóc cho chính nó. Khi có chút vốn liếng (tiền, kinh nghiệm, các mối quan hệ) thì việc làm ăn trở nên thuận lợi hơn nhiều.
HỌC TẬP VÀ DỮ LIỆU GỐC
Một triệu đô la trong kinh tế học khiến tôi liên tưởng đến kiến thức và kỹ năng tích lũy trong 90 ngày đầu tiên của các môn học.
Bất cứ ai bền gan vượt qua được 90 ngày thử thách để thu về một THÓI QUEN học tập và một nền DATA GỐC thì việc xây lên tòa tháp tri thức sẽ không mấy khó khăn. Thường người ta bỏ cuộc trước khi cán đích quan trọng này.
Giống như một triệu đô la trong tích lũy tư bản nguyên thủy, data gốc trong học tập vô cùng quan trọng. Nếu một triệu đô la được làm từ các thủ đoạn và lao động cực nhọc thì dữ liệu gốc của một người đi học được hình thành bằng việc THUỘC LÒNG.
Đúng vậy, trong 90 ngày đầu tiên của học tiếng Anh, học nhạc, học võ, bạn phải thuộc cho kỳ được và làm thành thạo những bản mẫu. Những bản mẫu này chính là dữ liệu gốc để bạn tư duy và liên tưởng, kết nối với các thông tin tri thức ở giai đoạn sau. Dữ liệu gốc phải được kiến tạo chắc chắn và chuẩn mực. Không thể lơ mơ và lớt phớt.
Bạn không thuộc và nhuần nhuyễn những bản nhạc ban đầu, rất khó có thể đi xa trên con đường âm nhạc.
Bạn không đọc dăm ba cuốn sách kinh điển một cách kỹ lưỡng và nghiêm chỉnh, bạn khó có thể đi xa trong lĩnh vực bạn nghiên cứu. Ví dụ nghiên cứu Thích Nhất Hạnh mà bỏ qua Đường Xưa Mây Trắng thì coi như đang làm một việc điên rồ. Nghiên cứu lịch sử Việt Nam mà không đọc Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Lê Văn Hưu) và Việt Nam Sử Lược (Trần Trọng Kim) thì coi như ăn cám. Nghiên cứu Khổng Tử thì không thể nào bỏ qua Luận Ngữ. Nghiên cứu Trang tử thì phải đọc Nam Hoa Kinh. Đó là những điều tất yếu vậy.
Vậy nên, một triệu đô la trong kinh tế học và dữ liệu gốc của người học có đặc điểm khá giống nhau. Đó là mốc son ghi dấu một người, một doanh nghiệp đã thực sự trưởng thành trong lĩnh vực mà người ấy đang hoạt động và đã sẵn sàng cất cánh.