Người ta thường nghe nói về Hai Bà Trưng nhưng ít người biết rằng mẹ của hai bà mới là bậc nữ kiệt phi phàm. Đó chính là bà Man Thiện. Tôi xin phép gọi bà là Man Thiện Thánh Mẫu. Kính mong quý vị cũng nên gọi bà như vậy.
Chính bà đã nuôi hai con gái thành bậc nữ kiệt trí dũng song toàn. Bà còn dạy dân địa phương kỹ thuật trồng dâu nuôi tằm và võ nghệ. Cũng chính bà Man Thiện đã làm khởi nghĩa đánh Tô Định. Sau đó bà Man Thiện giao lại cho Hai Bà Trưng nắm quyền.
Thiết nghĩ đã thờ hai bà Trưng thì cũng nên thờ luôn bà Man Thiện mới là đúng tình đúng lý vậy. Trớ trêu thay, ở Việt Nam rất ít người biết đến bà. Cũng lạ điều này.
Đời sau mới có thơ rằng:
Nữ anh hùng dân tộc
Mẹ của Hai Bà Trưng
Gọi là bà Man Thiện
Danh tiếng nổi một vùng.
Quê gốc tổng Cam Giá
Thuộc về trấn Sơn Tây
Xét công, dung, ngôn, hạnh
Cũng là hiến xưa nay.
Dạy dân nghề canh cửi
Đức độ với dân làng
Bà còn rất giỏi võ
Nam giới cũng không bằng.
Dạy Trưng Trắc, Trưng Nhị
Võ nghệ và yêu dân
Chồng bạo bệnh mất sớm
Bà khuya sớm tảo tần.
Lúc đó dân Giao Chỉ
Sống dưới ách ngoại bang
Nhà Hán từ phương Bắc
Rất hà khắc, nhiễu nhương.
Tên thái thú Tô Định
Cai trị bằng bạo quyền
Bắt người dân lao dịch
Để vơ chặt túi tiền.
Con trai một Lạc tướng
Tính tình vốn thẳng ngay
Tên là ông Thi Sách
Không chịu ngồi khoanh tay.
Thi Sách đã bị giết
Bởi thái thú họ Tô
Như dầu đổ thêm lửa
Đám cháy càng lan to.
Vì ông Thi Sách ấy
Là chồng của họ Trưng
Ôi, thù nhà, nợ nước
Cơn giận lên bừng bừng.
Bà Man Thiện tổ chức
Khởi nghĩa chống ngoại xâm
Khi lực lượng ổn định
Giao cho hai con làm.
Trưng Trắc và Trưng Nhị
Sáu mươi lăm thành trì
Đã thu về một mối
Công trạng thật đáng ghi.
Hai bà giết Tô Định,
Kéo quân về Long Biên.
Bờ cõi hết giặc giã
Được ba năm bình yên.
Hai Bà Trưng thắng lợi
Mê Linh thành kinh kỳ
Man Thiện thành Hoàng Hậu
Trấn giữ ở Ba Vì.
Vua Quang Vũ nhà Hán
Cử Mã Viên chinh nam
Đó là một lão tướng
Có mưu lược cao thâm.
Quân lính của Mã Viện
Thiện chiến và chính quy
Quân bà Trưng ô hợp
Trận đầu đã lâm nguy.
Khi Mã Viện thắng thế
Hai Bà Trưng đường cùng
Bà Man Thiện cũng chết
Ở An Hát, sông Hồng.
Mồng Mười tháng Mười Một
Đầu những năm bốn mươi
Thuộc thế kỷ thứ Nhất
Ba nữ kiệt về trời.
(Trích 3000 bài thơ danh nhân Việt Nam – Sang Đỗ)