(Kỹ năng đọc sách Phần 7)
Sau khi đọc sách hoặc nghe giảng, ta phải luôn đặt ra các câu hỏi tại sao. Ví dụ như ba câu hỏi sau.
1. Tại sao các cụ đồ ngày xưa (ngay cả Chu Văn An) cho phép dùng roi mà ta thì cực lực phản đối?
2. Tại sao các cụ đồ xưa bắt học trò học thuộc lòng bài thơ/văn kinh điển mà ta thì coi nhẹ?
3. Tại sao ngày xưa (cả Đông và Tây) duy trì trường nhất đẳng giới (mono-gender schools) mà ta thì bãi bỏ?
Có phải ta khôn ngoan và các cụ thì ngu dốt? Không, trí tuệ của các cụ so với ta thì như đại dương bao la. Còn trí tuệ của ta so với các cụ thì chỉ là một phần tư cái mông con vi khuẩn. Có chăng chúng ta chỉ hơn các cụ về khoa kỹ và công nghệ, còn về đối nhân xử thế và nghệ thuật giáo dục thì ta khó mà hơn được hơn 10 ngàn năm lịch sử tiến hóa loài người. Về khoa học, cũng không phải cái gì chúng ta cũng hơn. Chúng ta, thực tế, chỉ hơn ở lĩnh vực nào đó mà thôi.
Khi nghiên cứu lịch sử, tôi nhận ra rằng: Về phép cư xử, giao tiếp, giáo dục, chính trị – xã hội, tổ tiên chúng ta đã phát triển ngoài sự tưởng tượng của hầu hết chúng ta. Ví dụ như nền bầu cử dân chủ, người ta thường sai lầm mà nghĩ rằng gần đây mới có. Thực ra ở Hy Lạp đã có nền dân chủ cách đây cả gần 10 ngàn năm. Cũng phân hạng lá phiếu nặng nhẹ dựa trên địa vị xã hội và sở hữu vật chất như xã hội Mỹ hiện nay. Ví dụ 1 lá phiếu người giàu đánh đổ 10 lá phiếu bình dân. Nô lệ và người ngụ cư mới đến thì không có quyền bỏ phiếu.
Nhân đây cũng nói luôn, theo tôi, phân biệt giá trị lá phiếu bầu dựa trên địa vị xã hội và tiền bạc là công bằng và rất văn minh. Bạn nghĩ sao nếu lá phiếu của Bill Gates lại ngang bằng với lá phiếu của một công dân mới lưu vong tị nạn? Cào bằng các lá phiếu mới thể hiện sự ngu dốt và đi ngược đạo trời. Kẻ thông minh hơn, ưu việt hơn và sống lâu hơn ở xứ sở nắm quyền quyết định vận mệnh của xứ sở là hoàn toàn công bằng chứ!
Quay lại vấn đề, ta không thể mặc nhiên cho là ta đúng, và các cụ thì sai.
Thêm vào đó, cứ cái gì không biết lại nói là nó không tồn tại thì chẳng khác nào con ve sầu kiên quyết rằng trên đời không có tuyết. Vậy ra, ta chưa biết thì nói là chưa biết, không thể nói là nó không tồn tại.
Các bạn trẻ muốn trí tuệ bay cao thì phải luôn lật lại các vấn đề. Đừng chấp nhận cái gì mặc nhiên đúng hoặc đương nhiên sai. Đừng làm nô lệ của dư luận và báo chí, sách vở.