NHÀ TRẦN ĐÁNH MÔNG CỔ (1258)
Mông Cổ chiếm Kim Quốc.
Thấy thế địch quá to,
Triều đình Tống bỏ chạy
Xuống miền Nam đóng đô.
Năm một hai năm bảy
Mông Cổ đã chủ trương
Đánh chiếm đất Đại Việt
Để diệt Tống, tiện đường.
Quân phía Nam, phía Bắc
Sẽ tạo ra gọng kìm
Nam Tống sẽ bị kẹp
Như hồi đánh nước Kim.
Nhưng kế hoạch này hỏng.
Đại Việt không dễ xơi.
Ba vạn quân Mông Cổ
Đã bị đánh tơi bời.
Tướng Mông Cổ lần đó
Là Ngột Lương Hợp Thai
Cho sứ đến chiêu dụ
Cũng là để ra oai.
Thái sư Trần Thủ Độ
Cũng không phải tay vừa
Bắt giam luôn sứ giả
Rồi động viên nhà vua:
“Đầu tôi chưa rơi xuống
Xin bệ hạ đừng lo!”
Tuy Mông Cổ thế mạnh
Gan vua Trần cũng to.
Ở sông Thao, Phú Thọ
Mông Cổ khá chủ quan
Ta chặn đánh quyết liệt,
Không để chúng làm càn.
Năm một hai năm tám
Quyết chiến Bình Lệ Nguyên
Nay là tỉnh Vĩnh Phúc
Thái Tông ra trận tiền.
Do thế giặc dữ dội
Ông thoái về Hà Nam
Thăng Long thành bỏ ngỏ
Mời quân địch ghé thăm.
Kế “vườn không nhà trống”
Nghĩa là ta rút đi
Không để lại lương thực
Bất cứ thức ăn gì.
Giặc vào đói, sinh bệnh.
Ta đánh tỉa liên miên
Nên chúng không ngủ được
Bắt đầu tức phát điên.
Thấy thời cơ đã đến
Vua Trần tổng phản công
Tất cả chưa đầy tháng
Đã lấy lại Thăng Long.
Quân Mông Cổ bỏ chạy
Hai mươi bảy năm sau
Chúng đã quay trở lại
Nhưng vẫn bị thua đau.
CHUẨN BỊ ĐÁNH QUÂN NGUYÊN (1285)
Sau khi diệt Nam Tống
Thành lập ra nhà Nguyên,
Binh lực quân Mông Cổ
Tưởng chừng như vô biên.
Ba trăm chiến thuyền lớn
Năm một hai tám ba
Do Toa Đô chỉ đạo
Tiến đánh xuống Chăm-pa.
Kinh thành Cham-pa mất
Toa Đô đợi hợp binh
Với Thoát Hoan mặt Bắc
Để đánh Đại Việt mình.
Lần này thế giặc lớn
Không đơn giản như xưa
Nên hàng hay nên đánh?
Không thể quyết định bừa.
Gia tộc Trần lúc đó
Rất nhiều kẻ muốn hàng
Họ sắm sửa xe cộ
Chạy về với ngoại bang.
Điều này cũng dễ hiểu
Kim, Tống đã thua đau
Tây Hạ cũng bị diệt
Đại Việt thắng cách nào?
Vua mở Diên Hồng Yến
Mời người già hồi kinh
Vua muốn thỉnh ý kiến
Trước vận nước điêu linh.
Vua Trần hỏi: “Giặc mạnh
Muốn thôn tính nước ta
Theo như ý các cụ,
Nên đánh hay nên hòa?”
Trăm ngàn người như một
Hô quyết đánh, đồng lòng
Sử ngày sau nhắc mãi
Khí thế hội Diên Hồng.
Cánh tay ghi Sát Thát,
Lính luyện tập chuyên cần
Sẵn sàng đón cường địch
Không nao núng tinh thần.
Và Quốc Công Tiết Chế
Trần Hưng Đạo Đại Vương
Soạn “Binh thư yếu lược”
Rõ từng dòng, từng chương.
Còn có “Hịch tướng sỹ”
Đánh thức kẻ ngủ mê
Mải ăn chơi hưởng lạc
Quên hiểm nguy cận kề.
Nên nhớ, trước chiến sự
Nhà Trần đã xưng thần
Đều đặn cống nạp đủ
Để tránh họa cho dân.
Nhưng hễ càng nhượng bộ
Sứ giặc càng làm già
Chúng ngông nghênh hách dịch
Khinh rẻ các quan gia (10).
Để chuẩn bị đánh lớn
Ngay tại bến sông Hồng
Vua Trần cho diễn tập
Trên với dưới hiệp đồng.
ĐUỔI THOÁT HOAN, CHÉM TOA ĐÔ (1285)
Nửa triệu quân hung hãn
Năm một hai tám năm
Do Thoát Hoan chỉ đạo
Đánh tràn xuống phương Nam.
Toa Đô cũng nhận lệnh
Từ Cham-pa đánh ra
Chiếm Nghệ An, Thanh Hóa
Quyết tiêu diệt quân ta.
Quan quân ta chặn đánh
Ở Sông Thao, Lạng Sơn
Nhưng thế giặc quá mạnh
Quân số nhiều lần hơn.
Trần Hưng Đạo chủ động
Rút về vùng Hải Dương
Phòng ngự ở Vạn Kiếp
Để giảm thiểu sát thương.
Vua Trần vì lo lắng
Đã hỏi Quốc Công rằng
“Thế giặc quá dữ dội
Ta có nên quy hàng?”
Quốc Công bình tĩnh nói:
“Xin hãy chém đầu tôi
Rồi đầu hàng, chưa muộn!
Tôi có sách lược rồi.”
Thoát Hoan đánh Vạn Kiếp
Định một trận là xong
Ta lại bỏ nơi đó
Về cố thủ Thăng Long.
Quân Nguyên lại truy đuổi
Ta rời về Thiên Trường
Thăng Long lại bỏ ngỏ
Nên địch rất khinh thường.
Thoát Hoan vào chiếm đóng
Không có một bóng người
Không tiếng gà tiếng chó
Chỉ thấy rất nhiều dơi.
Giặc điên cuồng, run sợ
Phải rút ra vùng biên
Đóng ở Bắc sông Nhị
Ngày đêm không ngủ yên.
Đương tình hình như thế
Thủy quân của Toa Đô
Đánh mạnh từ Thanh Nghệ
Thế giặc thật là to.
Nhiều quý tộc hốt hoảng
Đã phản bội vua Trần
Tình cảnh rất khốn đốn
Khó khăn chồng khó khăn.
Thoát Hoan tổng công kích
Định bắt sống vua Trần
Nhưng kế hoạch thất bại
Địch lâm vào khó khăn.
Cũng giống như lần trước
Quân Nguyên bị thiếu ăn
Lại không quen khí hậu
Khí thế giảm dần dần.
Vào tháng Năm năm đó
Ta liên tục phản công
Đánh Hàm Tử, Tây Kết
Tiến thẳng về Thăng Long.
Quân nhàn đánh quân mỏi,
Địch bỏ chạy cuống cuồng
Ta tập kích liên tục
Dồn địch vào đường cùng
Thoát Hoan quá hoảng hốt
Phải chui vào ống đồng
Cho lính khiêng về nước
Bị tên bắn trúng mông.
Toa Đô ở Tây Kết
Cũng bị đánh thua đau.
Dù kiên cường dũng mãnh
Vẫn bị ta chém đầu.
Sau hai tháng phản kích
Quân Trần đã đánh tan
Năm mươi vạn quân địch
Hát khúc ca khải hoàn.
“Đoạn sóc Chương Dương Độ
Cầm Hồ, Hàm Tử Quan
Thái bình tu chí lực
Vạn cổ thử giang san” (11).
KẾ HOẠCH PHỤC THÙ
Chuẩn bị đánh Nhật Bản
Nguyên chủ phải cho thôi
Vì nghe tin đại bại
Toa Đô bị chém rồi.
Nguyên Thế Tổ giận dữ
Muốn chém chết Thoát Hoan
Nhưng nhiều người can gián
Nên mạng hắn bảo toàn.
Thoát Hoan xin lần nữa
Cầm quân đi báo thù
Nguyên chủ đã ưng thuận
Ra đi còn dặn dò:
“Đừng coi thường Giao Chỉ
Dù mảnh đất nhỏ nhoi
Hành động không cẩn trọng
Sẽ mất mạng như chơi.”
Lần này, rút kinh nghiệm
Ngoài ba chục vạn quân
Còn có nhiều lương thảo
Làm tốt việc hậu cần.
Ô Mã Nhi đường thủy
Thoát Hoan dẫn lục quân.
Đoàn thuyền lương đồ sộ
Trương Văn Hổ tiến dần.
Vua Trần hơi lo sợ
Hỏi dò Hưng Đạo vương,
Trần Quốc Tuấn cười bảo:
“Thế địch rất bình thường.
Nhớ lại hai năm trước
Nước hưởng thái bình lâu
Quân ta không quen trận
Địch còn bị thua đau.
Huống chi giờ chiến trận
Cơ bắp được luyện rèn.
Khí thế còn hừng hực
Gươm giáo, tay đã quen.
Địch vết thương chưa khỏi
Toa Đô đã chầu trời
Tinh thần quân địch giảm.
Thắng bại định sẵn rồi!”
Trần Nhân Tông mừng rỡ
Sai Hưng Đạo Đại vương
Đốc thúc quân các lộ
Công thủ phải sẵn sàng.
CƯỚP LƯƠNG Ở VÂN ĐỒN KHẨU
BẮT Ô MÃ TẠI BẠCH ĐẰNG GIANG
(1287-1288)
Năm một hai tám bảy
Từ Lạng Sơn, Bắc Giang
Thoát Hoan chỉ huy bộ
Rầm rộ kéo quân sang.
Cũng giống những lần trước
Ta đánh, rồi lại nhường
Rút lui khỏi Vạn Kiếp
Thuộc Chí Linh, Hải Dương.
Vua Trần về Sông Đuống
Bảo vệ đất kinh kỳ
Thoát Hoan rất cẩn trọng
Tính toán mọi nước đi.
Thoát Hoan ở Vạn Kiếp
Dựng thành cao, hào sâu
Lần này không nóng vội,
Hắn định đánh dài lâu.
Đương tình hình như thế
Ô Mã dẫn thủy quân
Ba trăm chiến thuyền lớn
Cũng đang tiến đến gần.
Quân Ô Mã hung hãn
Sức mạnh như cuồng phong
Quan quân đánh không nổi.
Chúng tiến sâu vào trong.
Thoát Hoan gặp Ô Mã
Giao nhiệm vụ lớn lao:
Hộ tống Trương Văn Hổ
Đang từ biển tiến vào.
Đoàn thuyền của Văn Hổ
Là quân nhu, thức ăn.
Quân Nguyên mất lương thảo,
Không đánh cũng tự tan.
Vua Trần cũng nhận thấy
Cần diệt đoàn quân nhu
Công việc quan trọng ấy
Trông cậy Trần Khánh Dư.
Ở Vân Đồn, Ô Mã
Đánh bại Trần Khánh Dư.
Bại quân tan tác chạy
Đang cố sức phục thù.
Ngược lại, phía Ô Mã
Lại tỏ ra khinh thường
Quân hộ tống đi trước
Bỏ sau đoàn thuyền lương.
Khánh Dư nhặt binh mã
Chặn đánh đoàn thuyền này
Dân tải lương hốt hoảng
Cuống cuồng bỏ chạy ngay.
Quân Trần thu lương thảo
Khí giới nhiều vô cùng
Rồi phóng hỏa đốt sạch
Khánh Dư lập đại công.
Nghe tin mất lương thảo
Quân Nguyên cực nản lòng
Trót cưỡi trên lưng cọp
Đành tiến đánh Thăng Long.
Thoát Hoan từ bình tĩnh
Phải tiến đánh vội vàng
Về Thăng Long, hy vọng
Kiếm lương thực, quân trang.
Nhưng cũng giống lần trước
Thăng Long không bóng người
Không tiếng gà tiếng chó
Chỉ thấy rất nhiều dơi.
Giặc Nguyên vì giận dữ
Phóng hỏa đốt kinh thành
Tìm gạo thịt không có
Phải ăn cả chuối xanh.
Ô Mã Nhi tức tối
Đã hạ một quyết tâm
“Bằng mọi giá phải đuổi
Bắt cho được Trần Khâm!”
Vua Trần và dân chúng
Giữa trời rét căm căm
Liên tục phải di chuyển
Chạy về miền Đông Nam.
Quân Ô Mã cay cú
Phá tan mả họ Trần
Cướp phá rất tàn ác
Gây căm phẫn trong dân.
Tuy cướp giết hung bạo
Nhưng Thoát Hoan hiểu thừa
Đã đến lúc khốn đốn
Nên rút ngay thì vừa.
Quân Nguyên nhận lệnh rút
Thủy binh Ô Mã Nhi
Tuy hung hãn là thế
Hết lương, cũng bỏ đi.
Hay tin, Trần Hưng Đạo
Cử Nguyễn Khoái tiên phong
Ra Quảng Ninh chặn đánh
Để nhử địch vào tròng.
Vẫn mẹo xưa dùng lại
Đóng cọc bãi Bạch Đằng
Chiến thuyền lớn lạc bước
Sẽ chết trong bẫy giăng.
Quả nhiên thuyền Ô Mã
Bị trúng kế, sa cơ
Trúng cọc nhọn, nghiêng ngả.
Quân mai phục đang chờ.
Quân Trần phóng hỏa đốt
Thuyền nhẹ lao như tên
Ô Mã Nhị bị bắt
Từ dưới nước moi lên.
Trấn Nam Vương đường bộ
Đang bỏ chạy vội vàng,
Gặp ngay Phạm Ngũ Lão
Phục sẵn ở Nội Bàng.
Thoát Hoan lại tháo chạy
Gặp phục kích dọc đường
Quân Nguyên hàng vô số
Hoặc trúng tên, tử thương.
HẬU CHIẾN
Trở về ngày đại thắng
Vua Trần cho khao to
Ăn chơi và nhảy múa
Đúng ba ngày như mơ.
Xét về công lớn nhất
Quốc Tuấn, đương nhiên rồi
Xét tội, nhiều kẻ mắc
Nhưng xử nhẹ nhàng thôi.
Trừng phạt kẻ đại tội
Giết hại cả đồng bào,
Còn chỉ đi theo giặc
Phần lớn là không sao.
Vào kinh thành, quân lính
Nhặt được nhiều bó thư
Các quý tộc liên lạc
Với Thoát Hoan ngày xưa.
Vua Trần cho đốt sạch
Không đọc một chữ nào
Để yên lòng trăm họ
Một nghĩa cử đẹp sao.
Vua nghĩ, lúc giặc mạnh
Đến mình còn kinh hoàng
Trách gì đám dân chúng
Thông đồng với ngoại bang.
Trần Ích Tắc theo giặc
Bị gọi là Ả Trần
Nghĩa là đồ con gái!
Nhát từ đầu đến chân.
Tuy là ta thắng giặc
Nhưng nước nhỏ người thưa
Dân đánh nhau đã mệt
Nên nghỉ ngơi là vừa.
Vua Trần gửi lễ vật
Cống nạp như ngày xưa
Cung kính xin hòa giải
Lời nhỏ nhẹ dạ thưa.
Thế Tổ Hốt Tất Liệt
Đòi Nhân Tông sang chầu.
Vua tìm cớ thoái thác
Rồi hứa hẹn lần sau.
Hốt Tất Liệt giận dữ
Muốn đưa quân đánh ngay
Nhưng hắn chết đột ngột
Dân Đại Việt cũng may.
Nhà Nguyên bỏ từ đó
Cái ý định báo thù.
Rồi triều đình suy yếu
Mất về tay họ Chu.
Chu Nguyên Chương áo vải
Khởi nghĩa cướp chính quyền
Nhà Minh lên thay thế
Chấm dứt thời nhà Nguyên.